હિંગળાજ માતાજી

पाकिस्तान में स्थित कई प्राचीन हिंदू मंदिरों में से सबसे ज़्यादा महत्व जिन मंदिरों का माना जाता है उन्हीं में से एक है हिंगलाज माता का मंदिर.

ગઢવી ચારણ  સમાજના પ્રથમ કુળદેવી આઈ  શ્રી
હિંગલાજ માતાજી વિષે થોડું જેના પરચા જગમાં ગણા છે મારા તમામ જ્ઞાતિ બંધુ ને હસમુખ ગઢવી ના જય માતાજી ( મારાથી કઇક  ભૂલ થતી હોય તો માર્ગદર્શન આપવા નમ્ર અરજ છે ) તમારી સાચી માહિતી જરૂર આપજો હું તેને અહી ઉમેરીશ જય માતાજી જય સોનલ માં.09158880792 /09158880792 /મહારાષ્ટ્રા )
(જશોદાનગર અમદાવાદ આઈ શ્રી સોનલ યુવક મંડળ )

 માંહિગલાજ (બલુચિસ્તાન  પાકિસ્તાન )

ગઢવી સમાજની કુળદેવી મને કોટી કોટી વંદન 

બલુચિસ્તાન પ્રાંતમાં દર વર્ષે આ મહિનામાં હિંગળાજ માતાના મંદિરમાં પૂજા કરવામાં આવે છે. કરાંચીથી 60 કિ.મી. દૂર. આવેલ છે. અને ભારતના જેસલમેરથી 20 કિ.મી. દૂર આવેલ હિંગળાજ મંદિર. આ સ્થળ હિંગોળ નદીના તટ ઉપર લ્યારી તાલુકામાં આવેલ મકરાણાના કિનારામાં એક હિન્દુ મંદિર છે. આ મંદિર હિન્દુ ધર્મની 51 શક્તિપીઠ પૈકીની એક માનવામાં આવે છે અને કહેવાય છે કે સતી માતાના શરીરને ભગવાન વિષ્ણુના સુદર્શન ચક્ર વડે કપાઈ જવાને લીધે અહિયા તેમનું બ્રહ્મરંધ્ર(માથુ) પડ્યું હતું.

  ચારણોની પ્રથમ કુળદેવી હિંગળાજ માતા હતા. જેમનું નિવાસસ્થાન પાકિસ્તાનના બલુચિસ્તાન પ્રાન્તમાં હતું. હિંગળાજ નામ ઉપરાંત હિંગળાજ દેવીનું ચરિત્ર અથવા એમના વિશેનો ઈતિહાસ અત્યાર સુધી અપ્રાપ્ય રહ્યો છે. હિંગળાજ દેવી સાથે સંબંધિત છંદ ચિરજાઓ ચોક્કસ મળી આવે. પ્રસિદ્ધ સાતેય દ્વીપોમાં સહુ શક્તિઓની રાત્રિના સમયમાં રાસ રચાય છે અને સવારે સૌ શક્તિઓ ભગવતી હિંગળાજના ગિરમાં આવી જાય છે.

હિંગળાજ દેવી સૂર્યથી પણ વધુ તેજસ્વી છે અને સ્વેચ્છાએ અવતાર ધારણ કરે છે. આ આદ્ય શક્તિએ 8મી શતાબ્દીમાં સિંધ પ્રાંતમાં મામડના ઘરમાં આવડ દેવીના રૂપમાં દ્વીતીય અવતાર ધારણ કર્યો હતો. તેઓ સાતેય બહેનો હતી, જેમના નામ આવડ, ગુલો, હુલી, રેપ્ચલી, ઓછો, ચંચિક અને લધ્વી હતા. તેઓ પરમ સુંદરીઓ હતી. કહેવાય છે કે એમની સુંદરતા ઉપર સિંધ પ્રાંતના યુવાન બાદશાહ હમીર સુમરા મુગ્ધ થયો હતો. આ કારણે બાદશાહે પોતાના લગ્નનો પ્રસ્તાવ મોકલ્યો. પણ એમના પિતાએ ના પાડી. આમ કરવાથી બાદશાહે તેમને કેદ કરી લીધા. ત્યારે માતાજીએ  તેનો વધ કર્યો અને દેવીઓ ટૂ સિંધથી તેમડા પર્વત ઉપર આવી ગઈ. એક બહેન કાઠિયાવાડના દક્ષિણ પર્વતીય પ્રદેશમાં તાંતણિયા ઘરો નામના નદીના સ્થળ ઉપર પોતાનું સ્થાન બનાવી રહેવા લાગી. આ માતાજી ભાવનગર રાજ્યના કુળદેવી તરીકે માનવામાં આવે છે. અને સમસ્ત કાઠિયાવાડ પ્રદેશમાં ભક્તિ ભાવપૂર્વક એમની પૂજા કરવામાં આવે છે. જ્યારે આવડ દેવીએ તેમડા પર્વત ઉપર પોતાનું નિવાસ સ્થાન બનાવ્યું ત્યારે તેમના દર્શનાર્થીઓ અનેક ચારણોનું આવાગમન એમના સ્થિન તરફ નિરંતર થવા લાગ્યું. અને તેમના દર્શન હેતુંથી લોકો સમય જતા અહીં રાજસ્થાન ખાતે જ વસવાટ કરવા લાગ્યા. આવડ માતાએ તેમડા નામના રાક્ષસને માર્યો હતો. આથી તેમને તેમડેજી પણ કહેવામાં આવે છે. આવડ માતાનું મંદિર જેસલમેરથી 20 કિ.મી. એક દૂર પડાહી ઉપર આવેલ છે. 15મી સદીમાં અનેક લોકો વચ્ચે યુદ્ધ ચાલતા, લૂંટફાટ ચાલતી અને તેથી જ માતાએ સુઆપ ગામના ચારણ મેહાજીના ધર્મપત્ની ગર્ભમાંથી શ્રી કરણીજીના રૂપમાં અવતાર ધારણ કર્યો હતો. પાકિસ્તાનમાં આવેલ માતાજીના દર્શન કરવા જવા માટે ભારતથી તો નજીક પડે પણ પાકિસ્તાનમાં આ વિસ્તાર ખૂબ જ હાડમારીઓથી ભરેલો છે જેને તમે  ઉપરની તસ્વીરોમાં જોઈ શકો છો....જય હિંગલાજ માતાજી .

 हिंगलाज के इस मंदिर तक पहुँचना आसान नहीं है. मंदिर कराची से 250 किलोमीटर उत्तर पश्चिम में बलूचिस्तान प्रांत में स्थित है. हिंदू और मुसलमान दोनों ही इस मंदिर को बहुत मानते हैं. पाकिस्तान स्थित हिंगलाज सेवा मंडली हर साल लोगों को मंदिर तक लाने के लिए यात्रा आयोजित करती है. हिंगलाज सेवा मंडली की ओर से यात्रा के प्रमुख आयोजक वेरसीमल के देवानी कहते हैं कि मुसलमानों के बीच ये स्थान “बीबी नानी” या सिर्फ़ “नानी” के नाम से जाना जाता है.

शक्तिपीठ:हिंगलाज हिंदुओं के बावन शक्तिपीठों में से एक है. मंदिर काफ़ी दुर्गम स्थान पर स्थित है पौराणिक कथाओं के अनुसार भगवान शिव की पत्नि सती के पिता दक्ष ने जब शिवजी की आलोचना की तो सती सहन नहीं कर सकीं और उन्होंने आत्मदाह कर लिया. माता सती के शरीर के 52 टुकड़े गिरे जिसमें से सिर गिरा हिंगलाज में. हिंगोल यानी सिंदूर, उसी से नाम पड़ा हिंगलाज. हिंगलाज सेवा मंडली के वेरसीमल के देवानी ने बीबीसी को बताया कि चूंकि माता सती का सिर हिंगलाज में गिरा था इसीलिए हिंगलाज के मंदिर का महत्व बहुत अधिक है.कनफ़ड़ योगी:

इस पुरातन स्थान को फिर से खोजने का श्रेय जाता है कनफ़ड़ योगियों को. जिस हिंगलाज मंदिर में आज भी जाना मुश्किल है वहीं कई सौ साल पहले कान में कुंडल पहनने वाले ये योगी जाया करते थे. इस कठिन यात्रा के दौरान कई योगियों की मौत हो जाती थी जिनका पता तक किसी को नहीं चल पाता था. कहा जाता है कि इन्हीं कनफ़ड़ योगियों के भक्ति के तरीके और इस्लामी मान्यताओं के मिलने से सूफ़ी परंपरा शुरू हुई. सिंधी साहित्य का इतिहास लिखने वाले प्रोफ़ेसर एल एच अजवाणी कहते हैं, “ईरान से आ रहे इस्लाम और भारत से भक्ति-वेदांत के संगम से पैदा हुई सूफ़ी परंपरा जो सिंधी साहित्य का एक अहम हिस्सा है.”

कुछ धार्मिक जानकारों का मानना है कि रामायण में बताया गया है कि भगवान श्रीराम हिंगलाज के मंदिर में गए थे.

मान्यता है कि उनके अलावा गुरु गोरखनाथ, गुरु नानक देव और कई सूफ़ी संत भी इस मंदिर में पूजा अर्चना कर चुके हैं.

हिंगलाज का नाम मेरे लिए इतिहास, साहित्य और आस्था की आवाज़ थी मगर जब मैं हिंगलाज की यात्रा पर निकली तो यह क्षेत्र मेरे लिए प्रकृति और भूगोल की पुकार बन गया. कराची से वंदर, ओथल और अगोर तक की दो सौ पैंतालीस किलोमीटर की लंबी यात्रा के दौरान जंगल भी बदलते मंजरों की तरह मेरे साथ-साथ चल रहा था. हिंगलाज के पहाड़ी सिलसिले तक पहुँचते-पहुँचते हमने प्रकृति के चार विशालकाय दृश्यों को एक जगह होते देखा. यहाँ जंगल, पहाड़, नदी और समुद्र साथ-साथ मौजूद हैं. प्रकृति के इतने रंग कहीं और कम ही देखने को मिलते हैं.

हिंगलाज मुसलमानों के लिए ‘नानी पीर’ का आस्ताना और हिंदुओं के लिए हिंगलाज देवी का स्थान है.

लसबेला के हिंदुओं की सभा के लीला राम बताते हैं कि हिंदू गंगाजल में स्नान करें या मद्रास के मंदिरों में जाप करें, वह अयोध्या जाएँ या उत्तरी भारत के मंदिरों में जाकर पूजा-आर्चना करें, अगर उन्होंने हिंगलाज की यात्रा नहीं की तो उनकी हर यात्रा अधूरी है.

हिंगलाज में हर साल मार्च में हजारों हिंदू आते हैं और तीन दिनों तक जाप करते हैं. इन स्थानों के दर्शन करने वाली महिलाएँ हाजियानी कहलाती हैं और इनको हर उस स्थान पर सम्मान की दृष्टि से देखा जाता है जहाँ हिंदू धर्मावलंबी मौजूद हैं. हिंगलाज में एक बड़े प्रवेश द्वार से गुज़र कर दाख़िल हुआ जाता है. यहाँ ऊपर बाईं ओर पक्के मुसाफ़िरख़ाने बने हुए हैं. दाईं ओर दो कमरों की अतिथिशाला है. आगे पुख़्ता छतों और पक्के फ़र्श का विश्रामालय दिखाई देता है. मगर आपके ख़याल में यहाँ की आबादी कितनी होगी? अगर आप को आश्चर्य न हो तो यहाँ की कुल संख्या सैकड़े के आंकड़े से ज़्यादा नहीं है.

पाकिस्तान में स्थित कई प्राचीन हिंदू मंदिरों में से सबसे ज़्यादा महत्व जिन मंदिरों का माना जाता है उन्हीं में से एक है हिंगलाज माता का मंदिर.